Broodbibliotheek

1. Wat is de oorsprong van brood?

Om te weten waar brood vandaan komt, moeten we ver terug in de tijd.

Al van in de prehistorie is brood een onderdeel van de voeding van de mens. Niet alleen voor feestelijke momenten, maar ook in het dagelijkse leven.

Het ontstaan van brood is verbonden met de aanwezigheid van graan. In het begin at de mens rauwe granen. Pas later ging hij ze drogen en roosteren. Nog later plette hij de korrels tussen 2 stenen en maakte er pap van door ze te mengen met water, dierenbloed of melk. Hij droogde de brij in de felle zon of bakte die in hete as. Het resultaat was een harde, platte koek.

Zo'n harde koek noemen we een meelkoek en bleek langer houdbaar dan de pap. Deze harde koek (of eigenlijk een plat brood) is één van de oudste soorten brood. De mens had geen pan of oven nodig om het brood te bakken.

Broden zijn nu niet meer altijd plat. Er werd iets aan het mengsel toegevoegd, waardoor het brood ging rijzen wanneer het in de oven werd gebakken.

Meer bronnen:

• In dit artikel lees je waar en wanneer de eerste meelkoeken werden gemaakt. Je vindt er ook de verschillende soorten graan en in welke delen van de wereld ze die soorten zijn beginnen planten.
• In dit artikel lees je hoe een slaaf uit het oude Egypte per ongeluk ontdekte hoe je brood kon laten rijzen. Zoek ook op wat rijke en arme Romeinen met hun brood deden.
• In het oude Egypte werden ook al zure broden gegeten. In dit artikel lees je hoe het komt dat we daar zoveel over weten. Je vindt er ook een voorbeeld van een begrafenismaaltijd.

2. Wat is het verschil tussen wit en bruin brood?

Sommige mensen eten liever wit brood, andere bruin brood. Maar wat is het verschil?

Graan is een zeer voedzaam product. Het bevat verschillende voedingsstoffen die de mens dagelijks nodig heeft. Sommige stoffen (zoals mineralen en vitaminen) zijn vooral te vinden in de vliesjes rond de graankorrel. Brood waarin ook die vliesjes zijn verwerkt, heeft dus een grotere voedingswaarde.

Over het algemeen bevatten bruin brood en meergranen brood meer voedingsstoffen dan wit brood, omdat er meer delen van de graankorrel in aanwezig zijn.

Ongeveer 300 jaar geleden ontdekten de mensen uit West-Europa de aardappel als voedsel. Vanaf dat moment werd brood voor hen minder belangrijk, omdat aardappels goedkoper waren dan graan. In het zuiden van Europa groeit tarwe heel goed, waardoor brood daar altijd belangrijker is gebleven.

Meer bronnen:

• In deze video gaat een journalist langs bij een bakker en zie je welke ingrediënten er worden gebruikt voor de verschillende soorten brood.
• In dit artikel kan je lezen of rijke mensen in het verleden liever wit of bruin brood aten. Kan je ook uitleggen waarom?
• In deze video kom je te weten welk soort brood het meest gezond is.

3. Welke soorten brood bestaan er?

Rond, vierkant, plat, dik, groot, klein: er bestaan veel verschillende soorten brood. Maar hoe worden die gemaakt? En waar komen ze vandaan? Hieronder lees je al het verhaal van enkele soorten brood, maar daarna vind je nog meer bronnen over broodsoorten.

Platte broden

Platte broden komen traditioneel voor in de keukens van het Midden-Oosten en rond de Middellandse Zee. Hun recepten gaan al eeuwenlang mee. Ze zijn de 'oerbroden' omdat ze geen oven of pan nodig hebben om gebakken te worden. Vaak is een hete plaat boven het vuur voldoende. Dit oerbrood is waarschijnlijk ontstaan in de vlaktes van Centraal-Azië. Voorbeelden van platte broden zijn Turks brood en naanbrood.

Pitabrood

Het bekendste voorbeeld van een plat brood is waarschijnlijk het pitabroodje, een typische broodsoort in verschillende landen rond de Middellandse Zee. Oorspronkelijk is pitta een Aramees woord voor brood. Aramees is de taal die Jezus van Nazareth sprak. De geschiedenis van het pitabroodje gaat dan ook terug tot in de Klassieke Oudheid.

Maisbrood

In Europese landen gebruiken we vaak tarwe als basis voor brood. Maar in Zuid-Amerika is mais de meest voorkomende graansoort, waardoor veel basisvoedsel daar gemaakt wordt van mais. Tortilla's zijn bijvoorbeeld typische 'platbroden' op basis van mais.

Een maisbrood is dan weer een luchtig brood, waar naast mais nog verschillende andere graansoorten inzitten. Maar door de mais krijgt het wel een lichtgele kleur, in tegenstelling tot het "normale" witte brood.

Baguette

In Frankrijk eten ze natuurlijk graag een Frans brood, of een baguette. De baguette is door een internationale organisatie erkend als erfgoed. In deze video kom je te weten wat de kenmerken zijn van een baguette. De presentator vertelt ook enkele verhalen over hoe dit brood zou zijn ontstaan.

Bapao

De bapao is een gestoomd broodje met een vulling. De witte ronde broodjes zijn erg populair als een snack tussendoor en zijn van oorsprong uit China. Bapao's zijn door de Chinese gemeenschap naar Indonesië gebracht. Via de Indonesische keuken zijn ze vervolgens in Nederland en bij ons terecht gekomen, omdat Indonesië lang een Nederlandse kolonie is geweest. In deze video leer je hoe bapao wordt gemaakt.

Meer bronnen:

• In dit artikel lees je een beetje geschiedenis van nog meer broodsoorten.
• In dit artikel kom je meer te weten over de verschillende soorten platbrood.

4. Hoe maak je brood?

Je kan van elke graansoort meel voor brood maken. De meest voorkomende meelsoort is die van tarwe. Daarnaast zijn haver, rogge, maïs en gerst andere veel voorkomende graansoorten waar meel van wordt gemaakt.

Wist je trouwens dat je ook van verschillende gedroogde zaden of pitten meel kan maken?

Maar hoe bak je nu een brood? De oudste broden waren plat en we noemen ze daarom platbroden. Zij werden niet in de pan of een oven gebakken, vaak was een hete plaat boven het vuur al voldoende. Dit weten we dankzij de ontdekking van (heel oude) Babylonische kleitabletten. Daar staat in spijkerschrift het oudste broodrecept op.

Nu eten we niet meer alleen platte broden, maar ook brood dat tijdens het bakken groeit. Om brood te laten rijzen heb je andere stoffen nodig, zoals gist of zuren. Dat je met gist of zuren brood luchtig kan maken, werd per toeval ontdekt door een slaaf in het oude Egypte. Hij mengde een restje oud deeg (dat was verzuurd) met nieuw deeg en merkte op dat het brood daardoor veel luchtiger werd.

Zuur brood wordt nog altijd gegeten. Dit noemen we een zuurdesembrood. Maar ook in het verleden was zuur brood soms populair. Toen Europa in de Middeleeuwen geteisterd werd door hongersnood (bijvoorbeeld door een mislukte oogst), voegde men soms stro of gemalen boomschors toe aan brood. Dit maakte het brood zuurder. En later was zuurdesembrood het favoriete brood van Lodewijk XIV, de Zonnekoning. Op dat moment was zuurdesembrood ook erg populair bij de bevolking.

Meer bronnen:

• In dit artikel vind je het oudste broodrecept. Kan je vinden van waar dat recept komt en wanneer het is geschreven?
• In dit artikel lees je hoe en wanneer bakkerijen zijn ontstaan.
• In deze video zie je hoe zuurdesembrood wordt gemaakt.

5. Interessante weetjes

Weetje 1

De Grieken waren de eersten die begonnen te experimenteren met verschillende zuren. Zij zorgden zo voor brood van betere kwaliteit én ontdekten meer soorten brood. Uit onderzoek blijkt dat in de 2e eeuw voor Christus de Griekse bakkerijen al meer dan 70 verschillende broden verkochten!

Weetje 2

De Romeinen zijn de eersten die machines maakten voor het broodbakken. Zij richtten ook de eerste bakkersvereniging op, rond het jaar 168 voor Christus. Bakkers voegden vanaf dan ook hun naam toe op de gebakken broden. Hun naam was eigenlijk hun merk.

Weetje 3

Vind je de geur en de smaak van vers brood ook zo fantastisch? Je bent niet alleen! Uit onderzoek blijkt dat die geur en smaak door ongeveer 70 procent van de ondervraagden op de eerste plaats wordt gezet. Vers brood scoort dus beter dan pas gemaaid gras en parfum!