Hallo!
Mijn naam is Silas.
In deze oefening gaan we aan de slag met de 4 lagen van kritisch denken. Je krijgt zo dadelijk een tekst te zien en samen zullen we dan elke laag onderzoeken.
Dat wordt vast een hele uitdaging!
Maar geen nood: ik ben er om jou te helpen.
Hoe heet jij, trouwens? Geef je naam in of verzin zelf iets.
[[Geef je naam in of verzin zelf iets.|naam input stap 2]]Hallo, Silas en ((get: @naam)).
[[00.00.01 stap 4]]Staat je kritische brein aan, professor?
[[00.00.01 stap 5]]Jazeker!
[[00.00.01 stap 6]]En dat van jou, ((get: @naam))?
[[Absoluut.|00.00.01 stap 7]]Laten we er dan maar direct invliegen!
[[01.00.00]]Oké, ((get: @naam)). Lees het artikel aandachtig. Hou daarbij al in je achterhoofd dat we hier straks kritisch naar gaan kijken.
Heb je het artikel gelezen?
[[Ja|01.00.02]]Goed, dan gaan we dit artikel eens grondig bestuderen.
Zeg, eens: wat is volgens jou de belangrijkste boodschap die het artikel wil overbrengen?
[[Geef hier je antwoord in|01.00.03 input invulveld]]Waar in het artikel kan je deze boodschap vinden? Duid de alinea aan.
[[Duid de boodschap aan in het artikel|01.00.04 article-paragraph belangrijkste boodschap]]((if: "((get: @01.00.04))" == "BELGIË OP RAND VAN OORLOG: NOODPLAN GELANCEERD! Wereldwijd lopen de spanningen razendsnel op. Experts waarschuwen: de Derde Wereldoorlog staat voor de deur! Als reactie hierop lanceert het Nationaal Crisiscentrum een noodplan om Belgen voor te bereiden op wat ons te wachten staat." ))[Juist! [[Dankjewel|01.01.00 boodschap juist]] ]((else:))[Ai, da’s niet juist. Probeer nog eens. [[Duid de boodschap aan in het artikel|01.00.04 article-paragraph belangrijkste boodschap]] ]De belangrijkste boodschap staat helemaal vooraan in het artikel: na het lezen van de titel en de inleiding weet je al waar dit over gaat.
Maar geloof je deze boodschap ook?
[[Ja|01.01.01 Ja]][[Nee|01.01.02 Nee]]Waarom wel?
[[Waarom geloof je deze boodschap?|01.01.03 input boodschap]][[Waarom geloof je deze boodschap niet?|01.01.03 input boodschap]]Oké, ((get: @naam)). Goed gedaan!
We weten dus al waar het artikel over gaat.
Nu gaan we stap voor stap 4 onderzoekjes doen. Eentje voor elke laag van kritisch denken.
[[Ja hoor|02.00.00 start]]Op deze manier checken we of de structuur van de tekst wel goed zit. Kloppen de argumenten wel? En ondersteunen die argumenten de boodschap?
[[02.00.00]]Dank je wel, professor! Aan jou nu, ((get: @naam)). Wat is het eerste argument dat je tegenkomt? Duid de alinea aan in de tekst.
[[Wat is het eerste argument dat je tegenkomt?|02.00.01 article-paragraph]]((if: "((get: @02.00.01))" == "Ten eerste is het duidelijk dat we niet meer in vrede leven. Internationaal lopen de politieke spanningen op, zoals met de oorlog tussen Oekraïne en Rusland. Ook het aantal aanslagen en cyberaanvallen neemt in een snel tempo toe. Deze gebeurtenissen wijzen op de nood van een reactie van de Belgische bevolking."))[Klopt! [[Dankjewel|02.00.02 boodschap juist]] ]((else:))[Nee, die is niet het eerste argument. Probeer nog eens! [[Wat is het eerste argument dat je tegenkomt?|02.00.01 article-paragraph]] ]In het eerste argument lezen we dat er politieke spanningen zijn en dat het aantal aanslagen en cyberaanvallen snel toeneemt.
Wat is dit volgens jou? Een feit, een mening of een logische redenering?
[[Feit|02.01.01 feit]][[Mening|02.01.02 Mening]][[Logische redenering|02.01.03 Logische redenering]]Klopt, dit is een feit. Deze uitspraak zegt iets over hoe de wereld er in de realiteit uitziet.
[[02.02.01]]Dit is geen mening, maar een feit. Deze uitspraak zegt iets over hoe de wereld er in de realiteit uitziet.
[[02.02.01]]Dit is geen logische redenering, maar een feit. Deze uitspraak zegt iets over hoe de wereld er in de realiteit uitziet.
[[02.02.01]]Maar een feit moet je wel onderbouwen. Welke bronnen of cijfers geeft het artikel om dit feit te bewijzen?
[[Welke bronnen of cijfers geeft het artikel?|02.02.01 input bronnen en cijfers]]Je las het goed: de tekst zelf geeft geen objectieve cijfers of betrouwbare bronnen om dit feit te bewijzen.
[[02.03.01]]Maar betekent dit dan dat het feit onwaar is?
[[Ja|02.03.02 antwoord ja]][[Nee|02.03.03 antwoord nee]]Nee, dat kan je niet weten.
[[02.03.04]]Inderdaad! Maar dat kan je eigenlijk niet weten.
[[02.03.04]]Op basis van het artikel kun je daar geen uitspraken over doen. Wil je zeker weten of dit klopt of niet, dan zoek je best zelf even naar cijfers.
[[03.00.00]]Oké, ((get: @naam)).
In het artikel staat nog een tweede argument. Duid de alinea aan in de tekst.
[[Wat is het tweede argument dat je tegenkomt?|03.00.01 article-paragraph]]((if: "((get: @03.00.01))" == "Veiligheid is de ruggengraat van België – een fundamentele waarde die boven alles gaat! Dit betekent dat de burgers en de overheid samen hun verantwoordelijkheid moeten nemen en zich moeten voorbereiden op eventuele crisissituaties. Zonder veiligheid is immers geen enkele andere vrijheid mogelijk. Daarom is het noodzakelijk dat we nu in actie komen."))[Helemaal juist! [[Dankjewel|03.00.02 boodschap juist]] ]((else:))[Nee, dit is niet het tweede argument. Probeer nog eens. [[Wat is het tweede argument dat je tegenkomt?|03.00.01 article-paragraph]] ]Het tweede argument stelt dat veiligheid de ruggengraat is van België. Zowel de bevolking als de overheid moet haar verantwoordelijkheid opnemen.
Wat is dit volgens jou? Een feit, een mening of een logische redenering?
[[Feit|03.01.01 feit]][[Mening|03.01.02 Mening]][[Logische redenering|03.01.03 Logische redenering]]Dit is geen feit, maar een mening. Deze uitspraak geeft aan hoe iemand de wereld ziet of beleeft.
[[03.02.01]]Klopt, dit is een mening. Deze uitspraak geeft aan hoe iemand de wereld ziet of beleeft.
[[03.02.01]]Dit is geen logische redenering, maar een mening. Deze uitspraak geeft aan hoe iemand de wereld ziet of beleeft.
[[03.02.01]]En kan je deze mening bewijzen?
[[Ja|03.02.02 antwoord ja]][[Nee|03.02.03 antwoord nee]]Ai, da’s niet helemaal juist!
Meningen kan je niet bewijzen. Leg dat eens uit, professor?
[[03.02.04]]Correct!
Meningen kan je niet bewijzen. Leg dat eens uit, professor?
[[03.02.04]]Meningen zijn geen feiten. Het zijn net persoonlijke overtuigingen, waar je wel of niet in kan geloven. En dat kan je dus niet bewijzen.
In dit geval is de mening dat veiligheid boven alles moet gaan. Je moet met andere woorden alles inzetten op veiligheid vooraleer je met andere dingen kan bezig zijn, zoals vrijheid.
[[03.03.01]]Oké, dat is duidelijk. Nu wil ik wel graag weten, ((get: @naam)): denk jij er ook zo over? Moet veiligheid boven alles gaan?
[[Ja|03.03.02 veiligheid]]
[[Nee|03.03.02 veiligheid]]Aha, oké!
En wat zou een argument kunnen zijn van iemand die niet vindt dat veiligheid boven alles moet gaan?
[[Andere mening veiligheid|03.03.03 input andere mening veiligheid]]Da’s geen gemakkelijke vraag, maar goed gedaan!
Kunnen we er dan van uitgaan dat de mening in het artikel door iedereen gedeeld wordt?
[[Ja|03.03.04 antwoord ja]][[Nee|03.03.05 antwoord nee]]Mmm, niet helemaal juist. Een mening is iets persoonlijks. Wat jij denkt, is misschien anders dan wat je vrienden of familie denken. En dat geldt ook voor deze mening over veiligheid.
[[03.03.06]]Juist! Niet iedereen heeft dezelfde mening. En dat geldt ook voor deze mening over veiligheid.
[[03.03.06]]Oké, ((get: @naam)), dat was al een hele boterham!
[[04.00.00]]Ben je nog mee?
[[Ja hoor|04.00.01 Ja hoor]]De bron (3/5)
[[04.00.01]]Wel, we gaan er – als mens – vanuit dat andere mensen meestal de waarheid zeggen. In het Engels noemen we die reflex de ‘leap of faith’. In eerste instantie vertrouw je iemand blind wanneer die informatie met jou deelt. Maar dat is niet altijd terecht. En daarom moeten we kritisch omgaan met de bron.
[[04.00.03]]Juist! Goed, ((get: @naam)). Wie is de auteur van het artikel? Duid aan in de tekst.
[[Wie is de auteur van het artikel|04.01.01 article-sentence auteur artikel]]((if: "((get: @04.01.01))" == "Stephanie Kolemans"))[Inderdaad! Stephanie Kolemans is de auteur van het artikel. [[Dankjewel|04.01.02 boodschap juist]] ]((else:))[Niet juist. Probeer opnieuw. [[Wie is de auteur van het artikel|04.01.01 article-sentence auteur artikel]] ]Wat weten we eigenlijk over deze auteur?
[[Wat weten we eigenlijk over deze auteur?|04.01.03 input auteur]]Heeft deze auteur volgens jou veel of weinig expertise over dit onderwerp?
[[Veel expertise|04.01.04 veel expertise]][[Weinig expertise|04.01.05 Weinig expertise]][[Kan ik niet weten|04.01.06 Kan ik niet weten]]Het zou kunnen dat de auteur veel expertise heeft, maar dat kan je op basis van de tekst eigenlijk niet weten.
Stephanie Kolemans is een onbekende auteur over wie je weinig kan vinden.
[[04.01.07]]Het zou kunnen dat de auteur weinig expertise heeft, maar dat kan je op basis van de tekst eigenlijk niet weten.
Stephanie Kolemans is een onbekende auteur over wie je weinig kan vinden.
[[04.01.07]]Klopt! Dat kan je inderdaad niet weten.
Stephanie Kolemans is een onbekende auteur over wie je weinig kan vinden.
[[04.01.07]]En mag ik nog iets aanvullen? Een auteur weet niet noodzakelijk veel over het onderwerp waarover die schrijft. We denken dat misschien wel automatisch, maar dat is niet altijd het geval.
[[04.02.01]]Inderdaad, professor. Kan je nu de organisatie vinden waarvoor Stephanie Kolemans werkt, ((get: @naam))? Duid aan in de tekst.
[[Voor welke organisatie werkt Stephanie Kolemans?|04.02.02 article-sentence organisatie artikel]]((if: "((get: @04.02.02))" == "prepareforwar.wordpress.be"))[Helemaal juist! Ze werkt voor prepareforwar.wordpress.be. [[Dankjewel|04.02.03 boodschap juist]] ]((else:))[Fout. Bekijk de tekst nog eens goed en probeer opnieuw. [[Voor welke organisatie werkt Stephanie Kolemans?|04.02.02 article-sentence organisatie artikel]] ]Wel, laat me dan even een kijkje nemen op die website.
Aha! Blijkbaar is prepareforwar.wordpress.be een blog van Stephanie Kolemans zelf, waarop ze regelmatig artikels publiceert over defensie, oorlog en internationale politiek.
Waarom zou de blog dan specifiek dit artikel publiceren, denk je?
[[Waarom zou de blog dan specifiek dit artikel publiceren, denk je?|04.02.04 input publiceren]]Denk je dat deze blog het belangrijk vindt om correcte informatie te geven of zou ze er voordeel kunnen uithalen door mensen dit te doen geloven?
[[Wat denk je?|04.02.05 input voordeel]]En ten slotte: kan je op basis van die conclusies nu stellen dat deze bron betrouwbaar is of niet?
[[Wel betrouwbaar|04.02.06 antwoord betrouwbaar]][[Niet betrouwbaar|04.02.07 antwoord Niet betrouwbaar]]Ben je zeker? De auteur is onbekend en lijkt weinig expertise te hebben. Ook de blog zelf lijkt niet neutraal te zijn en heeft er baat bij dat mensen dit geloven. Dit zijn allemaal signalen waardoor je op zijn minst een beetje moet twijfelen.
[[04.02.08]]Inderdaad! De auteur is onbekend en lijkt weinig expertise te hebben. Ook de blog zelf lijkt niet neutraal te zijn en heeft er baat bij dat mensen dit geloven.
[[04.02.08]]Goed gedaan, ((get: @naam))! Zo zie je maar waarom het belangrijk is om de bronnen van een artikel te checken.
[[Tijd voor de volgende laag!|05.00.00.01]]Tijd om de “verpakking” eens te bekijken!
Wat bedoelen we daar weer mee, professor?
[[05.00.01]]We hebben te maken met een tekst, dus de verpakking gaat hier over de manier waarop het artikel is geschreven. We gaan dus naar de taal kijken en checken over er eventueel nog andere dingen opvallen.
[[05.00.02]]Wat denk jij, ((get: @naam))? Is dit artikel geschreven in een neutrale schrijfstijl?
[[Ja|05.00.03 antwoord ja]][[Nee|05.00.04 antwoord nee]]Niet juist, helaas. Want denk eens even na: een neutrale schrijfstijl betekent dat een tekst niet veel emotionele of extreme woorden bevat. Dit artikel bevat toch wel wat straffe zinnen.
[[05.00.05]]Inderdaad! Deze tekst bevat wel wat straffe zinnen met emotionele of extreme woorden.
[[05.00.05]]Duid nu zo’n straffe zin aan in de 4de alinea (Veiligheid is de ruggengraat ...).
[[Duid nu zo’n straffe zin aan in de tekst.|05.00.06 article-sentence straffe zin]]((if: "((get: @05.00.06))" == "Veiligheid is de ruggengraat van België – een fundamentele waarde die boven alles gaat!"))[Klopt! In deze zin gebruikt de auteur sensationele taal. [[Dankjewel|05.00.07 straffe zin juist]] ]((else:))[Neen, dit is een gewone zin. Probeer opnieuw. [[Duid nu zo’n straffe zin aan in de tekst.|05.00.06 article-sentence straffe zin]] ]Er staan nog wel meer straffe zinnen in de tekst. Duid nog zo’n zin aan in de voorlaatste alinea (De boodschap ...)
[[Duid nog zo’n straffe zin aan in de tekst.|05.00.08 article-sentence nog straffe zin]]((if: "((get: @05.00.08))" == "In tijden van crisis kan dit het verschil maken tussen chaos en controle."))[ Klopt! In deze zin gebruikt de auteur sensationele taal [[Dankjewel|05.00.09 straffe zin juist]] ]((else:))[ Deze zin zoeken we niet, zoek verder naar de straffe zin. [[Er is een andere zin die straffer is, probeer opnieuw.|05.00.08 article-sentence nog straffe zin]] ]Waarom doet de auteur van het artikel dit, denk je?
[[Waarom doet de auteur van het artikel dit, denk je?|05.00.10 input waarom]]Ja, goed gezien. Maar laten we het ook eens aan de professor vragen: waarom doet de auteur dit precies?
[[05.00.11]]De auteur probeert mensen te overtuigen dat er een nieuwe wereldoorlog zit aan te komen. Ze gebruikt daarvoor grote woorden en veel emotie. Dat werkt goed!
Maar emotie en straffe taal mag nooit voldoende zijn om iemand zomaar te geloven. Ook nepnieuws gebruikt vaak zo’n taal om mensen te misleiden.
[[05.00.12]]Dat is duidelijk, professor!
((get: @naam)), zijn er naast de straffe woorden nog andere dingen in het artikel die opvallen? Duid aan in de derde laatste alinea.
[[Welke andere dingen in het artikel vallen op?|05.00.13 article-sentence andere dingen]]((if: "((get: @05.00.13))" == "Op initiatief van minister Francken slaat het Nationaal Crisiscentrum alarm: België moet zich voorbereiden op een mogelijk oorlog! ⚠️💥"))[ Klopt! De vele uitroepingstekens en de emoji’s wijzen niet echt op een zakelijke of neutrale stijl. [[Dankjewel|05.00.14 boodschap juist]] ]((else:))[ Fout, kijk eens naar de vele oproepingstekens en de emoji’s. Dat zie je normaal niet in artikels die in een zakelijke of neutrale stijl zijn geschreven. [[Welke andere dingen in het artikel vallen op?|05.00.13 article-sentence andere dingen]] ]Voilà, zo hebben we ook de verpakking eens goed bestudeerd.
[[Op naar de laatste laag!|06.00.00.01]]Dan blijft er nog één laag over: de zelfreflectie.
Kan dat er nog bij, ((get: @naam))?
[[Ja, natuurlijk!|06.00.01]] [[Als het echt moet.|06.00.02]]Fantastisch!
[[06.01.00]]Ja, het moet. 😉 We zijn er bijna door.
[[06.01.00]]Omdat we van nature niet altijd kritisch nadenken, is het belangrijk om ook even bij onszelf stil te staan.
Dus denk even na, ((get: @naam)): vertelt dit artikel iets over een onderwerp dat jij belangrijk vindt of dat jou heel erg interesseert?
[[Ja|06.01.01 Ja]][[Nee|06.01.02 Nee]]Oké. En wat was dan je eerste gevoel toen je het artikel las? Was je misschien verrast, boos, blij of verward? Of voelde je nog iets anders?
[[Wat was je gevoel?|06.02.01 input gevoel]]Oké. En hoe denk je dat dit de manier beïnvloedt waarop je het artikel leest?
[[Hoe beïnvloed dit je manier van lezen?|06.02.02 input beinvloed]]Oh, da’s interessant. Het laat zien dat onze achtergrond invloed heeft op hoe we informatie verwerken.
En zou je dit artikel anders lezen als je geen voorkennis hebt over dit onderwerp? Op welke manier dan?
[[Op welke manier zou je dit artikel anders lezen?|06.03.00 input]]Goed dat je daar eens over nadenkt. Want als je iets niet zo belangrijk vindt, besteed je meestal ook niet veel aandacht aan argumenten. Je pikt een boodschap dan sneller op en gelooft ze zonder verder na te denken.
Hoe zou iemand die veiligheid wel belangrijk vindt, reageren op dit artikel?
[[Hoe zou iemand die veiligheid wel belangrijk vindt, reageren op dit artikel?|06.03.00 input]]Onthoud dus goed, ((get: @naam)): je voorkennis bepaalt wel degelijk of je wel of niet kritisch naar een boodschap kijkt. Als je over een bepaald onderwerp niets weet, wees dan maar extra aandachtig!
Nog een vraag om even over na te denken.
Heb je zelf een sterke mening over dit onderwerp, ((get: @naam))?
[[Ja|06.04.01 Ja]][[Nee|06.04.02 Nee]]Hoe denk je dat deze sterke mening jouw reactie op dit artikel beïnvloedt?
[[Hoe beïnvloed deze sterke mening jouw reactie op dit artikel?|06.05.01 input]]Hoe zou iemand met een sterke mening dit artikel lezen?
[[Hoe zou iemand met een sterke mening dit artikel lezen?|06.05.02 input]]Goed dat je daar eens over nadenkt. Als we over een onderwerp veel weten, zijn we meestal wel kritisch maar staan we niet altijd open voor andere ideeën. Je kan zelfs té kritisch zijn. Onderzoek heeft aangetoond dat als mensen een sterke mening hebben over een onderwerp, ze vijandig kunnen worden tegenover het nieuws en journalisten.
[[06.06.00]]Het is belangrijk dat je daar eens over nadenkt. Want als iemand over een onderwerp veel weet, is die meestal wel kritisch maar staat die niet altijd open voor andere ideeën. Je kan dan zelfs té kritisch worden. Onderzoek heeft aangetoond dat als mensen een sterke mening hebben, ze vijandig kunnen worden tegenover het nieuws en journalisten.
[[06.06.00]]Welke tips zou je geven aan iemand met een sterke mening zodat die het artikel toch kritisch zou lezen en analyseren?
[[Welke tips kan je bedenken?|06.07.00 input]]Dat zijn goeie tips!
De belangrijkste tip is wellicht dat je de emotie benoemt die het artikel bij jou opwekt. Zo word je je bewust van die emotie en kan je ze meenemen in de afweging of je te kritisch of te onkritisch bent.
Ziezo, ((get: @naam))! Dat heb je goed gedaan! Dan zijn we bijna aan het einde van ons gesprek gekomen.
Als we nu alles nog eens naast elkaar leggen - de inhoud, bronnen, verpakking en zelfreflectie - welke kritische conclusie trek je dan?
[[Welke kritische conclusie trek je?|07.00.00 input]]Wat vinden we daarvan, professor?
[[07.01.00]]Wel, Silas. Ik denk dat er op die kritische blik van ((get: @naam)) niets meer aan te merken valt! Goed gedaan!
[[07.02.00]]Dag, ((get: @naam))! Fijn om je te leren kennen.
Ik zal je tijdens de oefening vragen stellen en op weg helpen wanneer het even niet lukt.
We krijgen trouwens soms ook wat meer uitleg van onze professor. Hallo, professor!
[[00.00.01 stap 3]]Oké, dankjewel ((get: @naam)). Download nu het gesprek als pdf door op de knop te klikken.
[[Download jouw gesprek|07.03.00 print]]Einde van dit gesprek.Aan de slag (1/5)
[[01.00.01 Artikel invoegen]]Logisch redeneren. (2/5)
[[01.01.04]]Beginnen doen we met de laag rond logisch redeneren. Waarom is dat ook alweer belangrijk, professor?
[[01.01.04 professor uitleg]]Nu we over de inhoud hebben nagedacht, gaan we ons even buigen over de bron. Dat is de tweede laag van kritisch denken.
Waarom was dat ook alweer belangrijk, professor?
[[04.00.02]]De verpakking (4/5)
[[05.00.00]]Zelfreflectie (5/5)
[[06.00.00]]